کد مطلب:36995 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:21

گنجینه پرسمان » اهل بيت

آيا رعايت اصول و قوانين و تقيُّد شديد امام علي(ع) مخصوص دوره حكومت ايشان است؟

آوازه عدالت و تقيّد شديد امام(ع) به رعايت اصول و قوانين، مخصوص به دوره حكومت او نيست. اگر چه بيشتر نويسندگان و گويندگان، هنگامي كه از دادگري و پارسايي امام سخن ميگويند، غالباً به حوادث دوران حكومت او تكيه ميكنند، زيرا زمينه بروز اين فضيلت عالي انساني در دوران حكومت آن حضرت بسيار مهيّا بود. امّا عدالت و دادگري امام(ع) و سختگيري و تقيّد كامل او به رعايت اصول، از عصر رسالت، زبانزد خاص و عام بود. از اين رو، افرادي كه تحمّل دادگري امام را نداشتند، گاه و بيگاه، از حضرت علي(ع) به پيامبر(ص) شكايت ميبردند و پيوسته با عكس العمل منفي پيامبر، واينكه حضرت علي(ع) در رعايت قوانين الهي سر از پا نميشناسد، روبرو ميشدند. در تاريخ زندگاني امام(ع) در عصر رسالت حوادثي چند به اين مطلب گواهي ميدهد و ما براي نمونه دو حادثه را در اينجا نقل ميكنيم:
1- در سال دهم هجرت كه پيامبر گرامي(ص) عزم زيارت خانه خدا داشت حضرت علي(ع) را با گروهي از مسلمانان به يمن اعزام كرد. حضرت علي(ع) مأمور بود در بازگشت از يمن پارچههايي را كه مسيحيان نجران در روز مباهله تعهد كرده بودند از ايشان بگيرد و به محضر رسول خدا برساند. او پس از انجام مأموريت آگاه شد كه پيامبر گرامي(ص) رهسپار خانه خدا شده است. از اين جهت مسير خود را تغيير داد و رهسپار مكّه شد. آن حضرت راه مكّه را به سرعت ميپيمود تا هرچه زودتر به حضور پيامبر برسد و به همين جهت پارچهها را به يكي از افسران خود سپرد و از سربازان خويش فاصله گرفت تا در نزديكي مكّه به حضور پيامبر رسيد. حضرت از ديدار او فوق العاده خوشحال شد و چون او را در لباس احرام ديد از نحوه نيّت كردن او جويا شد. حضرت علي(ع) گفت: من هنگام احرام بستن گفتم بار الها! به همان نيّتي احرام ميبندم كه پيامبر احرام بسته است.
حضرت علي(ع) از مسافرت خود به يمن و نجران و پارچههايي كه آورده بود به پيامبر گزارش داد و سپس به فرمان آن حضرت به سوي سربازان خود بازگشت تا به همراه آنان مجدداً به مكّه باز گردد. وقتي امام(ع) به سربازان خود رسيد، ديد كه افسر جانشين وي تمام پارچهها را در ميان سربازان تقسيم كرده است و سربازان پارچهها را به عنوان لباس احرام بر تن كردهاند. حضرت علي(ع) از عمل بي مورد افسر خود سخت ناراحت شد و به او گفت: چرا پيش از آنكه پارچهها را به رسول خدا تحويل دهيم، آنها را ميان سربازان تقسيم كردي. وي گفت سربازان شما اصرار كردند كه من پارچهها را به عنوان امانت ميان آنان قسمت كنم و پس از مراسم حج، همه را از آنان باز گيرم. حضرت علي(ع) پوزش او را نپذيرفت و گفت: تو چنين اختياري نداشتي. سپس دستور داد كه پارچههاي تقسيم شده تماماً جمع آوري شود تا در مكّه به پيامبر گرامي تحويل گردد. (بحار/ج21/ص385)
گروهي كه پيوسته از عدل و نظم و انضباط رنج ميبرند و ميخواهند كه امور هموراه بر طبق خواستههاي آنان جريان يابد به حضور پيامبر(ص) رسيدند و از انضباط و سختگيري حضرت علي(ع) شكايت كردند. ولي آنان از اين نكته غفلت داشتند كه يك چنين قانون شكني و انعطاف نابجا، به يك رشته قانون شكنيهاي بزرگ منجر ميشود.
از ديدگاه امير مؤمنان(ع) يك فرد خطاكار (خصوصاً خطاكاري كه لغزش خود را كوچك بشمارد) مانند آن سوار كاري است كه بر اسب سركش و لجام گسيخته اي سوار باشد كه مسلّماً چنين مركب سركشي راكب خود را در دل درّه و بر روي صخرهها واژگون ميسازد. (نهج البلاغه/خطبه 16)
پيامبر(ص) كه از كار حضرت علي(ع) ودادگري او كاملاً آگاه بود يكي از ياران خود را خواست و به او گفت كه ميان اين گروه شاكي برو و پيام زير را برسان:
از بدگويي در باره حضرت علي(ع) دست برداريد كه او در اجراي دستور خدا بسيار دقيق و سختگير است و هرگز در زندگاني او تملّق و مداهنه وجود ندارد.
2- خالد بن وليد از سرداران نيرومند قريش بود. او در سال هفتم هجرت از مكه به مدينه مهاجرت كرد و به مسلمانان پيوست. ولي پيش از آنكه به آيين توحيد بگرود كراراً در نبردهايي كه از طرف قريش براي برانداختن حكومت نو بنياد اسلام بر پا ميشد شركت ميكرد. هم او بود كه در نبرد احد بر مسلمانان شبيخون زد واز پشتِ سرِ آنان وارد ميدان نبرد شد و مجاهدان اسلام را مورد حمله قرار داد. اين مرد پس از اسلام نيز عداوت و دشمني حضرت علي(ع) را فراموش نكرد و بر قدرت بازوان و شجاعت بي نظير امام رشك ميبرد. پس از درگذشت پيامبر(ص)، به دستور خليفه وقت تصميم بر قتل حضرت علي(ع) گرفت، ولي به عللي موفق نشد.
احمد بن حنبل در مسند خود مينويسد:
پيامبر اكرم حضرت علي را در رأس گروهي كه در ميان آنان خالد نيز بود به يمن اعزام كرد. ارتش اسلام در نقطهاي از يمن با قبيله بني زيد به نبرد پرداخت و بر دشمن پيروز شد و غنايمي به دست آورد. روش امام(ع) در تقسيم غنايم مورد رضايت خالد واقع نشد براي ايجاد سوء تفاهم ميان پيامبر(ص) و حضرت علي(ع) نامهاي به رسول خدا نوشت و آن را به بريده سپرد تا هرچه زودتر به حضور پيامبر برساند..
بريده ميگويد: من با سرعت خود را به مدينه رسانيدم و نامه را تسليم پيامبر كردم. آن حضرت نامه را به يكي از ياران خود داد تا براي او بخواند. چون قرائت نامه به پايان رسيده، ناگهان ديدم كه آثار خشم در چهره پيامبر(ص) ظاهر شد.
بريده ميگويد: از آوردن چنين نامهاي سخت پشيمان شدم و براي تبرئه خود گفتم كه به فرمان خالد به چنين كاري اقدام كردهام و مرا چارهاي جز پيروي از فرمان مقام بالاتر نبود.
او ميگويد: پس از خاتمه كلام من لحظاتي سكوت بر مجلس حكومت كرد. ناگهان پيامبر(ص) سكوت را شكست و فرمود:
در باره علي بدگويي مكنيد: «فانَّهُ مِنّي وَ أَنَآ مِنْهُ وَ هُوَ وَلِيُّكُمْ بَعْدِِي» (=او از من و من از او هستم واو زمامدار شما پس از من است).
بريده ميگويد: من از كرده خود سخت نادم شدم و از محضر رسول خدا درخواست كردم كه در حقّ من استفغار كند. پيامبر(ص) فرمود تا علي نيايد و به چنين كاري رضا ندهد هرگز در حقّ تو طلب آمرزش نخواهم كرد. ناگهان حضرت علي(ع) رسيد و من از او درخواست كردم كه از پيامبر(ص) خواهش كند كه درباره من طلب آمرزش كند. (أُسد الغابة/ج1/ص176)
اين رويداد سبب شد كه بريده دوستي خود را با خالد قطع كند و دست ارادت و اخلاص به سوي حضرت علي(ع) دراز كند؛ تا آنجا كه پس از درگذشت پيامبر(ص)، وي با ابوبكر بيعت نكرد و يكي از آن دوازده نفري بود كه ابوبكر را دراين مورد استيضاح كرد، و او را به رسميت نشناخت. (رجال مامقاني/ج1/ص199 به نقل از احتجاج)

---

فروغ ولايت
آية الله جعفر سبحاني